| Truri i tij pjek ne furr software te kompjuterit.
Eshte i zoti te gjej me mendje rrenjen e trembedhjete te nje numri me 200 shifra.
Pas atyre gjyslykeve fshihet nje student universitar , record man i matematikes.
Alexis Lemair eshte 24 vjec dhe studjon informatike. Nuk eshte i ri per rekorde te tilla pasi ne 1988 beri as 13 sekonda 4 55 per te lexuar nje numer me 100 shifra.
Ekspertet thone " Lufta kunder kohes eshte nje sfide qe te vendos ne kerkime gjithmone e me komplekse, e menyra te ndryshme per te organizuar memorjen tamam si nje program per kompjuterin " Alesix ben kete, aggiornon cdo dite sofware te kompjuterir e rezultatet shihen".
Tentativa e fundit te premten e kaluar ne Paris numrat me 200 shifra ishin seleksionuar nga nje kompjuter. Nuk ishte e lehte as per rekord man te matematikes, te gjente me mendje rrenjen e 13. Tentativat ishin te shumta ama ne fund mbrekullia ndodhi.
Nje eksperiment te tille Alexis pat tentuar ne prill perpara nje jurie te seleksionuar nga revista e specializuar ne shkence. Gjerat atehere i paten ecur keq, beri 8 minuta per te gjetur rrenjen matematike. Te premten koha u rrallua gjati nje e trecerek.
---Nė 1750 nė botė jetonin rreth 800 milionė njerėz, nė 1850 nje miliardė mė tepėr dhe nė njė 1950 edhe njė tjetėr miliard mė tepėr. Mastaj u deshėn vetėm 50 vjet pėr tu dyfishuar dmth. 6 miliardė.
---Gjysma e popullsisė sė botės fiton vetėm rreth 5% tė pasurisė nė botė.
---Megjithėse nė botė ka mė shumė se 600 milionė telefona, gjysma e botės ende nuk ka bėrė asnjė telefonatė.
---Nė Ditėn e Nėnave nė SHBA bėhen mė tepėr telefonata personale se nė ēdo ditė tjetėr nė ēdo shtet tjetėr.
---1 nė 10 persona nė botė jetojnė nė ishull.
---Nė 1870 nė Londėr jetonin mė shumė Irlandezė sesa nė Dublin.
---Mundėsia pėr tė tė rėnė rrufeja ėshtė 1 nė 600,000
---Rreth 27% e ushqimit nė vendet e zhvilluara pėrfundon nė koshat e plerave.
---Gjysma e popullisė sė botės ėshtė nėn moshėn 25 vjeē.
---Nė Perėndim njerėzit ndėrrojnė shtepi mesatarisht 1 herė nė 7 vjet.
---Sherbimi Postar i SHBA dėrgon rreth 43% tė postės botėrore, ndjekėsi mė i afėrt ėshtė Japonima me 6 %.
---Nė vendet e zhvilluara % e te rritureve qe martohen ra nga 72% ne 1970 nė 60 % ne 1996. Mundėsia pėr divorcim nė martesėn e parė u rrit nga 50% nė 67%. Mundėsia pėr divorcim nė martesėn e dytė ėshtė rreth 10 % me e lartė se nė martesėn e parė.
---Mesatarisht nė botė shkohet nė shkollė 200 ditė, nė SHBA 180 ditė, nė Suedi 170 ditė, nė Japoni 243 ditė.
---Qė nga viti 1972 janė prodhuar rreth 64 milionė tonė kanoēe alumin(rreth 3 trilion kanoēe). Nėse kėto do tė vendoseshin njėra pas tjetrės, mund tė arrinin deri nė hėnė rreth 1000 herė. Kanoēet e alumint pėrbėjnė 1% tė materialeve mbeturina.
---Mė shumė se 1 miliard tranzistorė prodhohen....ēdo sekondė.
---Sipas Byrosė sė mirėnjohur ne SHBA Census, 19% e fėmijėve nė Amerikė jetojnė nė varfėri.
---Nė Australi ka mė shumė se 150 milionė dele dhe njė popullsi prej rreth 17 milionėsh.
---Nė Zelandėn e Re ka 4 milionė njerėz dhe 70 milionė dele.
---Nė krahun e njė majmuni ka rreth 25 milionė qime.
---DNA ka njė madhėsi prej 1 tė mijtat e milimetrit, pėrbehet prej rreth 200 miliard atomesh dhe pėrmban 1 milion faqe njohuri.
---Njė njeri harxhon mesatarisht 3 vjetė tė jetės ne banjo.
---Peshqit e harrojnė ēdo gjė qė ndodhen vetėm pas 10 min.
---Njė njeri i rritur merr frymė afėrsisht 25 000 herė nė ditė
---Kompjuterat modern janė ndėrtuar duke u bazuar nė sistemin nervor, por edhe kompjuteri modern nuk i afrohet as nivelit tė nje zvarritėsi.
---Mjalti mund tė qėndrojė pa u prishur 3000 vjet dhe pėr kėtė arsye dylli i mjaltit pėrdoret pėr procesin e mumjazimit.
---Njeriu mė i gjatė ėshtė 2.75 cm
---Milingonat e ndjejnė tėrmetin qė mė parė dhe dalin menjėherė nga foletė.
---Nė fytyrėn e njė maceje ndodhen 146 muskuj.
---Peshkaqenėt nuk sėmuren.
---Breshka mund tė ecė me 10 km nė orė.
---Nėse do tė mund tė pėrdornim 13% tė trurit, do tė mund tė shfaqeshim nga njė vend nė njė tjetėr.
---Strucat i kanė sytė mė tė mėdhenj se truri.
---Hyrja e folesė sė milingonės drejtohet pėrherė nga Veriu.,
---Nėse damarėt e njeriut do tė vendoseshin njeri pas tjetrit do tė mund tė pėrshkronin Ekuatorin 2 herė.
---Formuesi i Ēmimit Nobel, Alfred Nobel nė fakt ishte nje fabrikator dinamiti.
---Ivani i IV. i cili erdhi nė pushtet nė vitin 1533 nė Rusi, vrau djalin e vet me pretendimin se synonte ti merrte fronin.
---Njė njeriu i duhen 12 vjet pėr tė numėruar nga 1 deri nė 1 miliard.
---Minjtė nuk mund tė vjellin.
__________________
Kuriozitete nga Shkenca
--------------------------------------------------------------------------------
1. Shpejtesia e drites eshte 186,000 milje/seconde.
2. Drites i duhen 8min e 17 sec per te udhetuar nga dielli ne siperfaqen e Tokes.
3. Ne tetor te vitit 1999 lindi personi i 6 bilionte.
4. 10% e gjithe njerzve te lindur gjate koherave, jane gjalle ne keto momente.
5. Toka rrotullohet me nje shpejtesi 1000 milje per ore dhe udheton permes hapesires me shpejtesi 67000 milje per ore.
6. Cdo vit, Token e trondisin mbi nje milion termete.
7. Kokra me e madhe e bresherit qe ka rrene ndonjehere ka qene mbi 1 kg dhe ky bresher rra ne Bangladesh ne 1986.
8. Cdo vit rrufete vrasin 1000 njerez.
9. Ne Tetor te vitit 1999 nje ajzberg (iceberg) me madhesine e Londres lundroi i lire ne Anktartik.
10. Te gjitha atomet e hidrogjenit ne trupat tane u krijuan rreth 12 bilion vjet me pare, gjate Big Bang-ut.
11. Toka, Hena dhe Dielli jane 4.56 bilion vjet.
12. Merimangat e zeza, femra, hane burrat e tyre pas ciftezimit.
13. Nje te milionten, e te miliontes, miliontes, miliontes, se miliontes se sekondes pas Big Bang, Universi kishte madhesine e nje dardhe.
14. Struktura e DNA-se u determinua (?) fillimisht nga Watson dhe Crick ne 1953.
15. Ne 1997 shkencetaret krijuan kromozomin e pare sintetik njerzor.
16.Termometri u krijua nga Galileo ne 1607.
17. Lupa zmadhuese, u krijua nga anglezi Roger Bacon, ne 1250.
18. Alfred Nobel shpiku dinamitin ne 1866.
19. Cmimi i pare Nobel ne fizike u fitua nga Wilhelm Rontgen, ne 1895, pasi ai shpiku rrezet X.
20. Pema me e larte ka qene nje eukalips australian, i cili ne vitin 1872 ishte 435 kembe.
21. Ne 1967, Kristian Barnard beri transplantimin e pare te zemres - pacienti i tij jetoi vetem 18 dite.
22. Majmunet mund te kuptojne rreth 300 shenja te ndryshme.
23. Virusi Ebola vret 4 nga 5 njerzit e infektuar.
24. Gjirafat flene vetem 20 minuta ne 24 ore. Ato nuk shtrihen asnjehere.
25. Kripa perdoret akoma si lek rreth nomadeve te Ethiopise. Ne nje periudhe ushtaret Romake jane paguar me gripe dhe nga kjo vjen dhe fjala rroge (salt - salary = anglisht, salarium - latinisht). Gjithashtu kur u krijuan monedhat, ne to ishte shtypur nje shenje e cila tregonte se sa kripe mund te nderrohej me to. Shenja quhej "hallmark" duke ditur se ne greqisht "hal" qendron per kripe.
26. Ideja qe molekulat kane forme tre-dimensionale ka qene e Luis Pasteur, i cili ne 1844 e mbrojti kete ide duke u mbeshtetur ne faktin se solucione te perbera nga dy perberje kimike me perberes te njejte nuk mund te thyejne rrezen e drites ne drejtime te kunderta.
27. Greket e Lashte, kane pas ujitur arkat me vere te quajtura ne ate kohe "kratere". Ata besonin se alkooli safi, mund te perdorej vetem nga barbaret.
28. Jo shume larg nga Flagstaff, ne Arizone, ndodhet nje krater 1.2 km i gjere dhe 200 m i thelle. Ai eshte krijuar gati 50000 vjet me pare, kur nje meteor goditi Token. Duke supozuar se shpejtesia me te cilen meteori udhetonte ishte rreth 17.5 km per sekonde.
__________________
Dielli eshte ylli me i afert me token. Na jep drite dhe ngrohtesi.
Pa diell nuk do kishte jete e planeti yne do ishte nje bote ku do mbizoteronte erresira e nuk do kishte jetese.
Kjo sfere e gjigante plot gaz ka diameter 1,4 milion km e barabarte me 109 planete si toka te mbledhur bashke.
Me nje mase prej 2 milion te triloni e triloni e triloni , pesha e saj eshte e barabarte me 330.000 here me ate te tokes.
Brenda diellit do gjinin vend 1.300.000 planete toke.
Mund te ngjaj i vogel kur e shohim ne mengjes o ne perendimin e tij, por kjo varet nga largesia e tij me token.
Gjindet 150 milion km larg tokes e nga ajo largesi , drita diellore vonon pak a shume 8 minuta per te arritur edhe perse udheton 300.000 km/s.
Kjo do te thote qe kur shohim perendimin e diellit, dmth ka ndodhur 8 minuta me pare.
__________________
Muajt e vitit e kanė burimin nga koha e romakėve tė vjetėr. Muaji Janar (muaji i parė i vitit tek pas vitit 152 p.e.s.) mban emrin e zotit tė shtėpisė Janus (Januarius) i cili kishte dy fytyra. Njėra fytyrė simbolizon hyrjen, tjetra daljen. Me kėtė mbrohej edhe marrje-dhėnia e detyrės sė konzujve tė cilėt merrnin detyrėn e tyre nė Janar.
Muaji Shkurt rrjedh nga romakishtja e vjetėr Mensis Februarius gjatė tė cilit kremtohej festa e shpagimit dhe e pastėrtisė.
Deri nė vitin 152 p.e.s. muaji Mars ishte muaji i parė i vitit. Marsi rom. Martius (dedikuar perėndisė sė luftės te romakėt e vjetėr Mars) ishte muaji nė tė cilin fillonin betejat.
Muaji Maj nderon baba-perėndinė romake Jupiter Maius. Ndėrsa qershori (Juni) i ėshtė kushtuar bashkėshortes sė tij Juno.
Nė muajin korrik (Juli) romakėt nderonin Julius Cesarin, ndėrsa nė Gusht (August) pasardhėsin e tij Augustus. Pėr muajin Prill (April) supozohet se rrjedh nga aperire=hape.
Pasiqė deri nė vitin 152 p.e.s. viti fillonte nė muajin Mars, muaji Shtator ishte muaji i shtatė i vitit, Tetori i teti e kėshtu me rradhė. Pra, qė nga viti 152 p.e.s. katėr muajt e vitit shtator-dhjetor quhen ende ashtu edhe pse nuk janė muaji i shtatė, i tetė ...
Gaius Plinius Secundus, i njohur si Plini Plaku (23-79 e.s.)
Natyralist romak i famshėm qė botoi nė vitin 77 e.s. serinė madhėshtore prej 37 vėllimesh pėr historinė natyrore tė titulluar Naturalis Historia.
Kėtu, nė vėllimin VII, ai shkruan: "Ilirėt kanė krijuar tė parin alfabet dhe romakėt shkrimin e tyre e morėn nga ilirėt."
__________________
|
